طراحی ایستگاه اتوبوس2

روزانه میلیون ها نفر از اتوبوس استفاده می کنند، بنابراین احداث ایستگاههای اتوبوس شهری با رعایت کامل استانداردها و به تعداد لازم و در فاصله های مشخص اهمیت ویژه ای دارد.

از مهم ترین امکانات ایستگاهها می توان به کنترل نظافت و نگهداری از ساختار ایستگاه اشاره کرد به طوریکه با قراردادن سطل های زباله مجاور ایستگاهها و همچنین ابعاد فضایی مناسب برای قراردادن بارهای مسافران می توان محیطی مناسب فراهم کرد.

جهت برقراری امنیت مسافران در ایستگاههای اتوبوس بخصوص در مناطق خلوت در ایستگاه نصب تلویزیون های مدار بسته مرتبط با پایگاههای پلیس شهری و همچنین نظارت مداوم پلیس پیشنهاد می شود.

وجود امکان فوق به علاوه نصب تابلوهای اطلاعاتی شهر نصب دستگاههای خودکار برای دریافت نوشیدنی و مواد غذایی نصب کابین های تلفن عمومی، نصب تابلوی اطلاعات مسیر شهری و بین شهری برای کمک به نابینایان، ساخت مسیرهای مشخص به منظور عبور صندلی چرخدار و کالسکه ی نوزادان و نصب بلندگوی اعلان ساعات توقف در ایستگاهها در کنار رعایت کردن قوانین و اصول ساخت در جهت هر چه کارآمدترکردن این عنصر از عناصر مبلمان شهری کمک قابل توجهی می کند.

اجزای تشکیل دهنده ایستگاه اتوبوس

• تابلوعلامت

• تابلو زمان سنج و مکان نما

• کابین اصلی

• لامپ جایگاه

• سطل زباله

  تابلوهای ایستگاه اتوبوس Bus stop sign

تابلوهای زمان سنج و مکان نما

کابین اصلی ایستگاه اتوبوس شامل موارد زیر است:

1. بدنه اصلی ایستگاه
2. مبلمان ایستگاه
3. عناصر محافظتی
4. جایگاه معلولین

جایگاه نشستن در طراحی ایستگاه های اتوبوس

1-   ارتفاع صندلی از سطح زمین 45 سانتیمتر

2-   فضای مشخص نشستن برای هر نفر 75 سانتیمتر

3-   ارتفاع بلندی نیمکت 45 سانتیمتر

4-   طراحی فرم مناسبی برای پشتی به عنوان ساپورت مناسب ناحیه ی کمر.

5-   زوایه ی مناسب پشتی و کفی صندلی به میزان بیشتر از 95 درجه

6-   شیب مناسب کفی صندلی به میزان 10 تا 15 درجه

7-   بلندی صندلی نشسته- ایستاده بین 75 تا 85 سانتیمتر

8-   عمق مناسب کفی صندلی بین 30 تا 40 سانتیمتر

9-   حداقل ارتفاع سایه بان با موانع بالای سر 195 تا 220 سانتیمتر

نشیمن گاه ها معمولاً برای استفاده ی کوتاه مدت با طولانی مدت است.

نیمکت ها و صندلی های خیابانی با استفاده ی کوتاه مدت در گروه بدون پشتی و با استفاده ی بلندمدت در گروه نیمکت های با پشتی قرار می گیرد.

بطور کلی نیمکت ها و صندلی هایی که برای استفاده ی طولانی مدت است باید راحت تر باشند بنابراین از دسته و پشتی در آنها استفاده می شود (مانند صندلی پارک و بازار). ولی نیمکت ها برای استفاده ی کوتاه مدت می توانند ساده تر و چندمنظوره باشند که این دسته بیشتر در تکمیل فضاهای معماری و اکثراً کاربرد زیبایی شناسی و تزئینی دارند و کمتر به راحتی آنها فکر شده است.

جانمایی

می توان برای نشستن و نشستنگاه چند حالت زیر را قائل شد:

1-   رودررو برای ایجاد ارتباط، مکالمه و صحبت

2-   شیت به شیت بدون هیچ تماسی

3-   نشستن در کانون توجه و فعالیت مانند میدان ها، تفریح گاهها، بازارها و فروشگاهها

4-   نشستن برای مقاصد خاص مانند سرپناه ایستگاه اتوبوس یا کافه تریاها

5-   نیمکت و صندلی که بصورت تکی کنار درختان قرار می گیرد و فضایی کاملاً خصوصی ایجاد می کند.

همواره باید در مکانیابی محل های نشستن دقت فراوانی مبذول داشت تا ضمن فراهم کردن آسایش کاربر، از ایجاد مزاحمت های سایر افراد جلوگیری شود. بدین منظور معمولاً مکان هایی انتخاب می شود که دارای خصوصیات کلی زیر باشد:

1-   تا حد امکان از باد و سایر عوامل جوی در امان باشد.

2-   از مناظر محیطی بهره مند گردد.

3-   حداقل منظر دوسویه داشته باشد.

4-   به افراد گزینه های مختلفی برای انتخاب ارائه دهد مانند: آفتاب، سایه، آرامش، فعالیت.

5-   در ترکیب با سایر مبلمان ضروری با نزدیک آن ها باشد.

• با مکانیابی صحیح و مناسب نیمکت ها در فضاهای باز شهری، کف خیابانها و یا در حاشیه پیاده روهای عریض مخصوصاً در نقاط پررفت و آمد می توان علاوه بر فراهم کردن امکان رفاه عابران زیبایی خاصی به مناظر خیابانی بخشید. بدیهی است که تلفیق این نوع مبلمان با فضای سبز و گیاهان، جذابیت محیط را دو چندان خواهد نمود. البته قابل توجه است که این نوع منظرآرایی تنها در مکانهایی مطلوب است که فضا به اندازه ی کافی در اختیار باشد و مزاحمتی برای عابران ایجاد نشود.
• یکی از بهترین روش های جانمایی نیمکت ها استقرار آنها در مکان های تعریف شده و اختصاصی می باشد.
• در واقع با تعریف جایگاه مخصوص برای نیمکت ها و انواع مکان های نشستن به آنها هویت بخشیده و بر کاربری آنها تأکید می شود. از طرف دیگر یکپارچگی طرح تأمین شده و اجزای آن (به عنوان مثال انواع مبلمان) بصورت لکه های آزاد و بدون ارتباط در محیط پراکنده نمی باشند.
• تعبیه ی این جایگاهها بسته به ابتکار و خلاقیت طراح می تواند با تغییر بافت، جنس مصالح، رنگ، حذف یا اضافه کردن لبه، تغییر ارتفاع و .... صورت پذیرد.
•  از مسایل مهمی که همواره باید در چیدمان انواع مختلف مبلمان در کنار یکدیگر در نظر داشت رعایت فاصله ی مناسب آنها از هم است. به عنوان مثال استقرار سطل زباله در مجاورت نزدیک فصل نیمکت از نظر ایمنی و اصول بهداشتی مناسب نیست.

عواملی که در طراحی صندلی (جایگاه نشستن) باید مدنظر قرار گیرد، عبارتند از:

1-   راحتی

2-   دوام

3-   جذب گرما

4-   ریختن راحت آب از روی آن

5-   مراقبت کمتر (تعمیر و نگهداری آسان)

6-   مقاومت در برابر تخریب

7-   سادگی فرم و ثبات در ساخت

جایگاه معلولین

• جایگاه معلولین باید مسیر مناسب از پیاده رو داشته باشد.
• فضای کافی برای صندلی های چرخدار موجود باشد.
• همکف بودن سطح ورودی ارتفاع سکو ایستگاه اتوبوس با کف اتوبوس و یا تعبیه سطح شیبدار مناسب جهت سوار شدن معلولین ویلچر سوار به اتوبوس
• پیش بینی فضای مناسب در داخل اتوبوس جهت جابجایی ویلچر معلولین
• عدم استفاده از نرده های فلزی بر روی سطح رابط ایستگاه و اتوبوس.

سطل زباله - جعبه روزنامه

• در اکثر ایستگاهها، سطل زباله در کنار دیواره آن قرار داده می شود تا باعث پاکسازی و نظافت محدوده ایستگاه شود.

• وجود سطل های زباله برای ایستگاه ضروری است.
• پاکیزگی ایستگاه های اتوبوس موجب جذابیت آنها می گردد.
• با تعبیه سطل زباله هزینه نگهداری تا حدی کاسته می شود.

• فرهنگ سازی نقش پررنگ در پاکیزگی ایستگاه ایفا می کند.

• در ایستگاههای مرکز شهر دسترسی به روزنامه ها باعث می شود مسافرین زمان خود را با مطالعه آنها بگذرانند.

 ضوابط کلی در طراحی ایستگاه های اتوبوس

الف)ضوابط فیزیولوژیکی

1-   استفاده از فرم ها و بال های مناسب در محل نشستن به گونه ای که فشارهای عضلانی موضعی ایجاد نکند. 

2- تعیین ابعاد مناسب خصوصاً در مورد بلندی محل نشستن برای جلوگیری از حالت های ایزومتریک عضلات اندام تحتانی

3-   استفاده از متریال مناسب با حداقل وزن جهت تسهیل در جابجایی.

ب)ضوابط سیستم انسان ماشین

1-   استفاده از المان ها و نمادهای استاندارد برای اطلاع رسانی مناسب

2-   استفاده از فرم ها و رنگ های همسان

3-   طراحی بر اساس فرم هایی که تداعی کننده ی آرامش و مقاومت باشند.

ج)فرم

1-   طراحی بر اساس سیستم مرولار

2-   رعایت تناسبات طلایی در سه نمای طرح و در نسبت اندازه قوس ها و تقسیمات فرعی طرح

3-   بهره گیری از نشانه های فرهنگ و تمدن ایرانی و نشانه های سمبلیک برای طرح امتیاز محسوب می شود.

4-   هماهنگی فرم سازه با فرم دیگر عناصر مبلمان شهری

ویژگی‌های مشترک ایستگاههای اتوبوس:
1- محلی است برای دریافت اطلاعات شهری توسط مردم.
2- دارا بودن سطوح تبلیغات به اندازه کافی.
3- باز بودن یک طرف (یا شفاف بودن، برای دید راننده اتوبوس و مسافران).
4- سقف مناسب با موقعیت معقول و منطقی به عنوان حفاظ در برابر شرایط متغیر جوی.
5- امکان نشستن و یا ایستادن راحت برای مسافران.
6- نشانه‌ها، اعلانات و جدول زمان‌بندی در محل مناسب باشد.
7- جهت جلوگیری از پوسیدگی و زنگ‌زدگی از مواد مناسب و مرغوب استفاده شود.
8- زاویه‌ها، ارتفاع و فاصله‌ها برای نظافت آسان و حرکت روان جمعیت به طور صحیح و عملی انتخاب شود.

ایستگاه اتوبوس می‌تواند دارای قابلیت‌های زیر باشد:
1- محلی برای نصب سطل زباله.
2- آژیر باخبر کننده کمک و امداد شهری مثل آتش‌نشانی، حادثه و ...
3- نوعی لابی و نشیمن خیابانی برای محل قرار، گفت‌و گو و ...
4- جعبه یا فضایی برای نگهداری ملزومات فوری کمک‌های اولیه.
5- مکان فروختن روزنامه، نوشیدنی، بلیت و ... توسط ماشین‌های خودکار.
6- امکانات اولیه خیابان (تلفن، بلیت‌فروشی).
7- محلی برای نصب پوستر و تبلیغات و اطلاعیه‌ها.
8- ایجاد موانع تجمع مزاحمان شهری و متکدیان.
9- نرده‌کشی زیبا و مناسب.
10- تجهیزات روشنایی ویژه.
11- ایجاد نام برای شناسایی ایستگاه از راه دور.
12- ایجاد سقف گسترده‌تر برای استفاده در موارد بارندگی و ...
13- ساخت دیواره‌ها و یا میله‌هایی برای ایستادن در حالت راحت.

نور و روشنایی ایستگاه های اتوبوس

شدت نور (لوکس) ایستگاه باید حداقل 1.5 برابر محیط خارج باشد

نور ایستگاه باید به خوبی فضای ایستگاه را بپوشاند

نور مورد نیاز برای مطالعه را فراهم نماید

---

منابع 

1-مرکز اطلاعات علمی و تخصصی حمل ونقل ترافیک

2-  ارگونومی در طراحی و ساخت ایستگاه های اتوبوس- مهندسی فاکتورهای انسانی- وحید حسین پور

3- آشنایی با استانداردهای طراحی ایستگاه های اتوبوس

3-bus stop design guide

برای مطالعه بیشتر پیرامون موضوع مناسب سازی ایستگاه های اتوبوس برای معلولین به منابع زیر رجوع کنید:

1. مشکلات معلولین ، جانبازان ، سالمندان و کم توانان جسمی و حرکتی برای استفاده از ایستگاه ها و اتوبوس های BRT به همراه راهکارهای پیشنهادی

2. استانداردهای دسترسی )راهنمای مناسبسازی ساختمان، فضاهای عمومی، حمل و نقل و تجهیزات(

3. گزارش بازدید ایستگاه های BRT و مشکلات معلولین